Βασιλιάς Λήρ

(Επειδή θα πάμε την Πέμπτη να δούμε την εν λόγω παράσταση, μάζεψα από εδώ και από εκεί περιγραφές και μικρές κριτικές τοποθετήσεις για το έργο συμπλήρωσα και εγώ κάτι, οπότε φτιάχτηκε ένα κειμενάκι που θα το δώσω για διάβασμα στα τρία άλλα μέλη της οικογένειας ώστε να γνωρίζουμε εκ των προτέρων περί τίνος πρόκειται αφού δεν υπήρχε χρόνος για να διαβάσουμε όλο το έργο. Το μοιραζόμαστε όμως και με εσάς. Αν κάποιος θεωρήσει ότι του έκλεψα φράσεις ή παραγράφους ολόκληρες, θα έχει δίκιο. Κάθε μήνυση … δεκτή.)

O Βασιλιάς Ληρ (για να περάσει από την εξουσία στην μη εξουσία και να μην κακοπάθει)

Γκλώστερ    αριστοκράτης υπήκοος του Ληρ άρχοντας του κάστρου

Γκόνεριλ     κόρη του Ληρ σύζυγος του ευγενικού Ώλμπανυ

Έντγκαρ     γιός του αριστοκράτη Γκλώστερ

Έντμοντ      νόθος γιός του Γκλώστερ

Κεντ            πιστός υπηρέτης του Ληρ

Κορδήλια    ειλικρινής κόρη του Ληρ

Κόρνουαλ    βίαιος γαμπρός του Ληρ σύζυγος της Ρήγκαν

Ληρ             ο βασιλιάς

Ρήγκαν        κόρη του Ληρ σύζυγος του βίαιου Κόρνουαλ

Ώλμπανυ     ευγενικός γαμπρός του Ληρ σύζυγος της Γκόνεριλ

Ο Ληρ, βασιλιάς ης Βρετάνης, αποφασίζει να χωρίσει το βασίλειό του στις τρεις κόρες του, ανάλογα με το βάθος της αγάπης που τρέφει η κάθε μία γι' αυτόν.

Αν και η Γκόνεριλ, παντρεμένη με τον ευγενικό Ώλμπανυ, και η Ρήγκαν, σύζυγος του βίαιου Κόρνουαλ, διατυμπανίζουν υπερβολικά την αγάπη τους γι' αυτόν, η νεότερη Κορδήλια, περιφρονώντας τους, λέει απλά: "Δεν μπορώ στα χείλη μου την καρδιά μου ν' ανεβάσω". Θυμωμένος, ο Ληρ, αποκληρώνει την Κορδήλια, τιμωρώντας τον Κεντ που την υπερασπίστηκε. Όμως ο βασιλιάς της Γαλλίας παίρνει την Κορδήλια χωρίς προίκα, για βασίλισσά του.

Ο Ληρ, δίνει το μερίδιό της στις αδελφές της και προτείνει να μείνει εναλλάξ μαζί τους, με την ακολουθία του των 100 ιπποτών. Ο Έντμοντ, νόθος γιος του Γκλώστερ, υποθάλπει διαφωνίες μεταξύ του νόμιμου αδελφού του Έντγκαρ και του πατέρα τους. Ο Κεντ, μεταμφιεσμένος, επιστρέφει για να υπηρετήσει τον αφέντη του Ληρ. Η Γκόνεριλ υποδέχεται τον Ληρ με μίσος.

Επικαλούμενος κατάρα πάνω της, ο Ληρ φεύγει για την Ρήγκαν. Την ίδια στιγμή η Ρήγκαν και ο Κόρνουαλ φθάνουν στο κάστρο του Γκλώστερ, ενώ ο Έντγκαρ έχει φύγει. Η Ρήγκαν αποδεικνύεται πιο σκληρή κι από την Γκόνεριλ.

Πιστεύοντας ότι η τρέλα θα κυριαρχήσει, ο Ληρ φεύγει μέσα στη νυχτερινή καταιγίδα όπου τον βρίσκει ο πιστός Κεντ. Ο Γκλώστερ, αψηφώντας τον θυμό των δύο αδελφών και του Κόρνουαλ, βρίσκει καταφύγιο γι' αυτούς σε μια καλύβα στην οποία βρίσκεται μεταμφιεσμένος ο Έντγκαρ και παροτρύνει τον Κεντ να οδηγήσει τον βασιλιά, που βρίσκεται σε κίνδυνο, στο Ντόβερ.

Επιστρέφοντας στο κάστρο του ο Γκλώστερ υβρίζεται και βάναυσα τυφλώνεται από τον Κόρνουαλ (η όραση και η τύφλωση είναι θέματα του έργου), ο οποίος δολοφονείται από έναν υπηρέτη. Ο Έντγκαρ, ακόμη μεταμφιεσμένος και άγνωστος στον τυφλό πατέρα του τον Γκλώστερ, ξεκινάει μαζί του για το Ντόβερ. Υπάρχει μια παράξενη συνάντηση μεταξύ του τρελού Βασιλιά Ληρ και του τυφλού Γκλώστερ. Λίγο αργότερα, η Κορδήλια, που έχει επιστρέψει από την Γαλλία, ξανασυνδέεται με τον Ληρ.

Σε μια μάχη την οποία χάνουν οι Γαλλικές δυνάμεις, η Κορδήλια και ο Ληρ αιχμαλωτίζονται και στέλνονται στη φυλακή όπου με τις οδηγίες του Έντμοντ πρόκειται να δολοφονηθούν. Αλλά ο Έντμοντ, που έχει εξαπατήσει και την Γκόνεριλ και τη Ρήγκαν, σκοτώνεται από τον Έντγκαρ, που εμφανίζεται ως ανώνυμος ιππότης, σε μονομαχία. Η Γκόνεριλ δηλητηριάζει τη Ρήγκαν και μετά μαχαιρώνεται. Την Κορδήλια την κρεμάσανε στη φυλακή. Ο Ληρ την παίρνει νεκρή στην αγκαλιά του και μέσα σε λίγα λεπτά πεθαίνει κι αυτός. Με την επιθυμία του Ώλμπανυ, ο Έντγκαρ θα αναλάβει να κυβερνήσει το βασίλειο, αλλά ο Κεντ θα ακολουθήσει τον Ληρ: "με καλεί ο αφέντης μου και δεν πρέπει να πω όχι".

Ο Βασιλιάς Ληρ είναι ένα αγωνιώδες, οδυνηρό ταξίδι του μυαλού. Ο Ληρ με την απόφασή του να ξεντυθεί την απολυταρχική εξουσία του - χωρίς ανάγκη και αρρώστια - μόνο επειδή έχει μπει στα χρόνια, έχει προχωρήσει πολύ πιο πέρα από καθέναν που έχει βρεθεί στην κορυφή της εξουσίας. Και η στιγμή που ζητάει από τις κόρες του να του ειπούν πόσο τον αγαπούν είναι μια πολύ ανθρώπινη στιγμή. Σαν να ζητάει μια εγγύηση, ένα στήριγμα για όταν δεν θα 'χει πια εξουσία, για να περάσει από την εξουσία στη μη εξουσία και να μην κακοπάθει.

Όμως ο βασιλιάς Ληρ αδικεί την Κορδήλια την κόρη που τον αγαπά και μοιράζει το βασίλειό του στις δύο άλλες κόρες του την Γκόνεριλ και την Ρήγκαν που τον φθονούν. Οι τελευταίες που τον θεωρούν βάρος, τον διώχνουν από τα σπίτια τους πετώντας τον σαν άχρηστο πράγμα. Ο Ληρ, απογυμνωμένος από κάθε αξίωμα, μεγαλοπρέπεια ή κύρος, θα περάσει μια ολόκληρη νύχτα στη μέση του πουθενά, μέσα στην καταιγίδα. Στην ερημιά αυτή θα συνειδητοποιήσει το νόημα του κόσμου, θα επικοινωνήσει με τη φύση, το υπερφυσικό, το θείο, για να επιστρέψει στην πραγματικότητα και να αντικρύσει την απόλυτη καταστροφή. Οι τρεις κόρες του θα έχουν αλληλοσκοτωθεί και εκείνος, μισότρελος και έρημος, θα αφήσει την τελευταία του πνοή πάνω στο σωρό των πτωμάτων.

Το έργο αξιοποιεί την ανθρώπινη ιστορία του πατέρα Ληρ, ο οποίος στην κυριολεξία ρημάζεται ψυχικά και ως εκ τούτου σπρώχνεται να αλλάξει την κοσμοθεωρία του όταν τα ίδια του τα παιδιά στρέφονται εναντίον του.

Τα παιδιά συγκρούονται με τον πατέρα, δεν το κάνουν τόσο όμως από αδιαφορία για αυτόν ή από πηγαία κακία, αλλά από καθαρό άχτι. Εναντιώνονται σύσσωμα σε αυτό που τους κρατά δέσμιους στα περασμένα, τους δυσκολεύει την αναπνοή, στέκεται εμπόδιο στην προσωπική τους εξέλιξη. Και ο πατέρας είναι ακριβώς αυτό, το τετελεσμένο και ανυποχώρητο παρελθόν.

Ο Βασιλιάς Ληρ, είναι μια εμπνευσμένη θεατρική ιστορία πάνω στο αιώνιο θέμα της πάλης των γενεών, αλλά και η μεγάλη τραγωδία δυο πατεράδων που αρνούνται να υποχωρήσουν ή να αμφισβητηθούν. Αυτάρκεις, κυρίαρχοι, δεσποτικοί αλλά και ματαιόδοξοι γέροι, ο τρομερός Βασιλιάς Ληρ και ο υπήκοός του Κόμης του Γκλώστερ δε βλέπουν και δεν ακούν. Αφήνονται μακάριοι στον εφησυχασμό και την κολακεία.

Ο Ληρ αδικεί την αγαπημένη του κόρη.

Ο Γκλώστερ αποκληρώνει τον ανύποπτο γιο του.

Και οι δυο τους θα βρεθούν αντιμέτωποι με την πιο απάνθρωπη ίντριγκα, τη σκληρότητα και την εγκατάλειψη. Έτσι, ο καθένας τους θα κατέβει σιγά σιγά όλα τα σκαλοπάτια της ζωής και θα ανακαλύψει για τον εαυτό του τα μεγάλα μυστικά της μέσα απ’ την απόγνωση, την τρέλα και τον πόνο. Η απώλεια και η μοναξιά θα οδηγήσουν τον άλλοτε κραταιό Βασιλιά Ληρ στα άκρα και θα φανερώσουν όλη την ευαισθησία και το μεγαλείο του. Ο Ληρ θα δοκιμαστεί και θα πονέσει όσο δεν έχει πονέσει άνθρωπος ως τώρα.

Στο κορυφαίο του αυτό έργο, ο Σαίξπηρ δείχνει πως οι βασιλιάδες είναι μόνο προσωρινοί. Ατρόμητοι στην αρχή, απειλητικοί, αμείλικτοι τιμωροί, ώσπου ο χρόνος και η ιστορία να τους μετατρέψουν σε ανήμπορα, τραγικά γεροντάκια.

Την ίδια στιγμή που οι νέοι βιάζονται, δε συγχωρούν και δεν περιμένουν, οι γέροι μαθημένοι στην εξουσία δεν ξέρουν πως ήρθε η ώρα να φύγουν.

Ο Βασιλιάς Ληρ αποτελεί το κορυφαίο δημιούργημα του Σαίξπηρ. Η υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου, η τραγική του σύγκρουση με τη μοίρα, τα γηρατειά, τον θάνατο και την τρέλα, ο αγώνας για την κατάκτηση της εξουσίας αλλά και η φθορά που επέρχεται από την άσκησή της καταγράφονται με αξεπέραστο τρόπο στο ποιητικό αυτό αριστούργημα που, γραμμένο σε μια εποχή συγκρούσεων και ανακατατάξεων, ακούγεται σήμερα δραματικά επίκαιρο.

Ο Σαίξπηρ εξερευνά τα ουσιώδη ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης: την αγάπη και το καθήκον, τη φιλία και την προδοσία, την ηγεσία και την αφοσίωση, την εξουσία και την αναρχία, το πεπρωμένο, την εξαγορά αλλά και τον τρόμο μπροστά στο αναπόφευκτο μιας ζωής που πλησιάζει στη λήξη της. Η εικόνα της ανθρώπινης σκληρότητας, της κοινωνικής ζούγκλας, της απάτης και της αυταπάτης του «μεγαλείου», της τυραννικής εξουσίας, της αδικίας, η απεικόνιση της δυστυχίας και της οδύνης που όλα τούτα προκαλούν, είναι εδώ άγρια και πιο τρομερή παρά ποτέ. Ο Ληρ είναι το μεγάλο δραματικό ποίημα, όπου ο άνθρωπος βρίσκεται ενώπιος ενωπίω με την αλήθεια, αφού έχει πρώτα διασχίσει όλο τον ανήφορο του Πόνου που τον έχουν προκαλέσει τόσο οι δικές του αφροσύνες όσο και η κοινωνική βαρβαρότητα, όπου κι αυτός έχει άφθονα συμβάλει ...

.