Με αφορμή την εντεινόμενη συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια και την ανάκαμψή της ως σοβαρή επιλογή από πολλές χώρες θέλησα να καταγράψω κάποιες σκέψεις και πληροφορίες για το θέμα.
Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι από το πετρέλαιο που μυρίζει αίμα και ευθύνεται για την δυστυχία και την κακοποίηση ολόκληρων λαών - χώρια τις δραματικές και άμεσες επιπτώσεις του στο περιβάλλον - εγώ προτιμώ ένα πυρηνικό εργοστάσιο!
Η τοποθέτηση αυτή που είναι σίγουρα υπερ – απλουστευτική, αντέχει σε αντεπιχειρήματα και προσπάθειες ανασκευής πολύ περισσότερο από ότι θα περίμενε κανείς.
Για να εξηγηθεί καλύτερα η έμμεση αντιπαράθεση που γίνεται μεταξύ δύο λύσεων (πυρηνικά / πετρέλαιο) ας σημειώσουμε ότι η γεωθερμία, ο ήλιος, τα νερά και ο αέρας που διαθέτει η χώρα μας δεν φτάνουν (με βάση την τεχνολογία που έχουμε στα χέρια μας σήμερα) ούτε για το 30 με 35% της συνολικής ενέργειας που χρειαζόμαστε - το υπόλοιπο από πού θα το πάρουμε;
Ποιοi έχουν συμφέρον από την πλήρη εξάρτηση μιας χώρας από το πετρέλαιο; (δηλ. από τα γεράκια της Δύσης και το δολάριο;). Σε κάθε περίπτωση καλό θα ήταν να μην υπερ - απλουστεύουμε τα πράγματα και να μην ανάγουμε το θέμα της πυρηνικής ενέργειας σε ζήτημα 'θρησκείας' από την μια η την άλλη πλευρά. Θα πρέπει να είμαστε περισσότερο 'πονηροί' και 'ανοικτοί'.
Επί πλέον το γεγονός ότι όλες – χωρίς εξαίρεση - οι γείτονες χώρες δημιουργούν νέα ή αναθερμαίνουν τα παλαιά τους πυρηνικά προγράμματα εντείνει τις πιέσεις για χάραξη πολιτικών και λήψη στρατηγικών αποφάσεων. Όλες σχεδόν οι χώρες της βόρειας Ευρώπης έχουν ενεργειακά πυρηνικά προγράμματα. Όσον αφορά τους γείτονες βλέπε Ιταλία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Αλβανία, Τουρκία. Ειδικά η Τουρκία έχει πλάνο ανάπτυξης 20 περίπου αντιδραστήρων μέχρι το 2020!
Ακόμα και η Νορβηγία που έχει τεράστια αποθέματα γεωθερμικής ενέργειας στηρίζει σχεδόν όλη την οικονομία της στο εξαγώγιμο πετρέλαιο !
Το γεγονός ότι οι Γάλλοι καλύπτουν τις ενεργειακές τους ανάγκες από τα πυρηνικά τους σε ποσοστό της τάξης του 80% (είναι η 4η ή 5η οικονομία στον κόσμο) περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα και δυσκολεύει τις αξιολογήσεις των λύσεων. Επειδή όλα αυτά έχουν και την ... πολιτική τους διάσταση θέλω να τονίσω ότι η Γαλλία με 80% περίπου απεξάρτηση από το πετρέλαιο είναι η μοναδική χώρα της Ευρώπης που κατόρθωσε να ακολουθήσει εθνική πολιτική τα τελευταία 50-60 χρόνια - το 'εθνική' με την καλή έννοια.
Οι πολλές χιλιάδες (εκατομμύρια;) των ανθρώπων ανά τον κόσμο που είναι επαγγελματίες οικολόγοι (δηλαδή ζουν από αυτό) παραδοσιακά κρατούν μια εντελώς άκαμπτη αρνητική στάση στο ζήτημα. Από πολλούς εγείρεται το ερώτημα μήπως άρχισαν να γίνονται τροχοπέδη υποστηρίζοντας απλώς την ύπαρξή τους και προστατεύοντας τις θέσεις τους; Ίσως μερικοί από τους οικολογικούς κύκλους λειτουργούν πλέον ως ‘καθεστώς’ με κύρια προτεραιότητα την αναπαραγωγή του εαυτού τους κινούμενοι ανεξάρτητα από την μακροπρόθεσμη ωφελιμότητα η μη των θέσεών τους.
Θα ήθελα να τονίσω ότι προσωπικά, εκτός του πετρελαίου, υποστηρίζω όλες τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας (μόνο για την υδροηλεκτρική διατηρώ πολλές επιφυλάξεις) αλλά επίσης ΚΑΙ την πυρηνική.
Τα περιθώρια χρήσης των ορυκτών καυσίμων έχουν ήδη εξαντληθεί όταν υπάρχουν ήδη επιστημονικές αναφορές για σταμάτημα επί οκτώ ημέρες του ρεύματος του κόλπου (Gulf Stream) το 2007, που προκλήθηκε προφανώς από τις τεράστιες ποσότητες γλυκού νερού που προστίθενται στον Ωκεανό από το λιώσιμο των πάγων του Β. Πόλου.
Μιλώντας για ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) ας κρατήσουμε στο μυαλό μας ότι η κατασκευή ενός φωτοβολταϊκού δεν είναι και εντελώς ‘ακίνδυνη’ για το περιβάλλον. Χρόνος ζωής μιας εγκατάστασης είναι από 15 έως 25 χρόνια, μετά τι γίνεται; και πώς ξεφορτωνόμαστε στρέμματα ολόκληρα από εγκατεστημένα panels;
Ο ίδιος περίπου χρόνος ζωής ισχύει και για μία ανεμογεννήτρια. Έχετε δει τελευταία πως φαίνεται από την Ναύπακτο το Παναχαϊκό όρος με περίπου 40 ανεμογεννήτριες στην κορυφή του; Μπορείτε να το φανταστείτε με 140 ή με 240; Όταν αυτές θα ολοκληρώσουν τον χρόνο ζωής τους θα πάει κανείς να τις μαζέψει; Υπάρχει καμιά σχετική νομική δέσμευση; OXI!
Η τρέχουσα παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην χώρα είναι περίπου 13.000 ΜWatts. (δεν βάζουμε μέσα την απαιτούμενη ενέργεια για μεταφορές δηλ. αυτοκίνητα, τραίνα, φορτηγά, πλοία κλπ).
- Για να καλύψουμε αυτή την ισχύ με ανεμογεννήτριες θα χρειαζόμασταν πάνω από 10.000 (δέκα χιλιάδες) ανεμογεννήτριες με διάμετρο ογδόντα (80) περίπου μέτρα και χρόνο ζωής 15 με 20 χρόνια, μετά τι θα γινόταν;
- Για να καλύψουμε αυτή την ισχύ με φωτοβολταϊκά θα χρειαζόμασταν περίπου 250.000 (διακόσιες πενήντα χιλιάδες) στρέμματα γης και επένδυση της τάξεως των 70 (εβδομήντα) δισεκατομμυρίων ευρώ δηλαδή περίπου 25% του ΑΕΠ! Στο κόστος δεν έχει περιληφθεί το κόστος της γης, της εγκατάστασης (υπηρεσίες) και της ετήσιας συντήρησης! (τα νούμερα είναι εκτιμήσεις από πρόχειρους υπολογισμούς ... οπότε μην πυροβολείτε τον πιανίστα). Η ηλιακή δεν αξιοποιείται βέβαια μόνο από τα πάνελ (προβλήματα ανακύκλωσης, ‘περίεργα’ υλικά κλπ), υπάρχουν και τα ηλιακά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας (SollFocus κλπ) που χρησιμοποιούν απλά κάτοπτρα για θέρμανση νερού και παραγωγή ατμού που κινεί τουρμπίνες / γεννήτριες.
- Η Γεωθερμική Ενέργεια στην Ελλάδα είναι αξιοποιήσιμη σε μικρή έκταση και κυρίως σε νησιά του κεντρικού και νότιου Αιγαίου.
- Κάθε απόπειρα αξιοποίησης βιοενέργειας κατά την άποψή μου είναι απάνθρωπη διότι ανεβάζει το κόστος των τροφίμων και μάλιστα στις πλέον φτωχές και υπό ανάπτυξη χώρες!
- Η αξιοποίηση της ενέργειας των κυμάτων της θάλασσας είναι ακόμα σε επίπεδο έρευνας.
Η μόνη σοβαρή κριτική – κατά την άποψή μου - για τα πυρηνικά είναι
(α) συγκέντρωση ‘εξουσίας’ σε πολύ λίγους ανθρώπους, σε κέντρα παραγωγής μεγάλων ποσοτήτων ενέργειας. Παράγεται δηλαδή επί πλέον ιεραρχία σε μια ήδη υπερ-συγκεντροποιημένη οικονομία.
(β) απαιτείται σοβαρό θεσμικό πλαίσιο και έλεγχοι που να εξασφαλίζουν την σωστή διαχείριση των αποβλήτων.
(γ) δυσανάλογη πολιτική και οικονομική ισχύς θα συγκεντρώνεται στις χώρες που ελέγχουν τα αποθέματα της καύσιμης ύλης (ουράνιο) και τις διαδικασίες εμπλουτισμού (εξ’ ου και ο καβγάς με το Ιράν ... δεν είναι οι βόμβες που τους καινε).
Η πυρηνική ενέργεια είναι απλώς ένας ακόμη τρόπος παραγωγής ενέργειας, μία ακόμη λύση. Όλες οι λύσεις (ακόμη και οι ΑΠΕ) έχουν κόστος και δημιουργούν προβλήματα στο περιβάλλον. Το ζήτημα είναι να επιλέγεται κάθε φορά η βέλτιστη λύση για το περιβάλλον και τον άνθρωπο και οι πολίτες μας να μην φοράνε παρωπίδες αλλά να σκέφτονται!
Η δαιμονοποίηση της πυρηνικής ενέργειας δεν εξυπηρετεί το κοινό, εξυπηρετεί σκοπιμότητες και συμφέροντα.
- Τα τελευταία 50 χρόνια οι ανάγκες μας (Ελλάδα) σε ηλεκτρική ενέργεια έχουν αυξηθεί περίπου 160 φορές, φανταστείτε χώρες σαν τη Κίνα ή την Αμερική (USA). Παραθέτω αριθμούς σε MWatts :
1960 (80), 1970 (605), 1980 (2.578), 1990 (5.407), 2000 (8.812), 2007 (11.121)
Θα ήθελα να επαναλάβω ότι δεν είμαι υπέρ της πυρηνικής ενέργειας απλώς δεν μου αρέσουν οι αφορισμοί και πραγματικά φοβάμαι πολύ το πετρέλαιο γιατί πιστεύω ότι οι επιπτώσεις του στο περιβάλλον είναι μακροπρόθεσμα συγκρίσιμες με τα πυρηνικά.
Η οικιακή κατανάλωση αποτελεί μικρό μέρος της συνολικής ενεργειακής ζήτησης. Στις μεγάλες εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών και ανεμογεννητριών μπαίνουν επίσης σοβαρά τεχνικά προβλήματα αποθήκευσης της ενέργειας καθώς επίσης και κανονικοποίησης της ενεργειακής ροής (δεν φυσάει πάντα, δεν έχει πάντα ήλιο). Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε τις μεγάλες ενεργειακές απαιτήσεις των μεταφορών οι οποίες προς το παρόν βρίσκονται ουσιαστικά εκτός συζήτησης.
Με την διαθέσιμη τεχνολογία η βέλτιστη λύση κατά την γνώμη μου είναι ένα μικρό και σταθερό backbone στηριγμένο σε αντιδραστήρες και όλο το υπόλοιπο δίκτυο βασισμένο σε ΑΠΕ. Οι μεταφορές εξακολουθούν να αποτελούν αγκάθι. Τα υβριδικά είναι ακόμη σε πρωταρχικά στάδια και τι γίνεται με τα αεροπλάνα και τα πλοία που είναι και οι κύριες πηγές ρύπων;
Ο περιορισμός κατανάλωσης ενέργειας είναι στόχος εντελώς ανέφικτος. Οι ενεργειακές ανάγκες του είδους (έτσι πρέπει να το βλέπουμε) αυξάνονται – και σωστά - με γεωμετρικό ρυθμό. Αυτός είναι ένας από τους βασικούς δείκτες πολιτισμού! Πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι στον πλανήτη δεν υπάρχουν μόνο τα ‘βολεμένα’ 0,8 δις ης ‘Δύσης’. Υπάρχουν και τα υπόλοιπα 5,4 δις που βρίσκονται σε ανάπτυξη!
Η μετάθεση του προβλήματος στους πολίτες (βάλτε λάμπες, έχετε μικρά αυτοκίνητα, μην χρησιμοποιείτε air-condition κλπ κλπ) είναι βέβαια θετική κατεύθυνση (ό,τι γλιτώνεις καλό είναι) αλλά στην ουσία αποτελεί επικίνδυνο φαρισαϊσμό! Οι τεράστιες (ασύγκριτα μεγαλύτερες) καταναλώσεις ενέργειας προκύπτουν από την Βιομηχανία και τις Μεταφορές. Η περισσότερο ‘οικο-ανελαστική’ δραστηριότητα είναι οι μεταφορές, εδώ νέες λύσεις εμφανίζονται συνεχώς αλλά ο δρόμος είναι μακρύς.
Η βιομηχανία ενώ θα μπορούσε να αντλεί μεγάλο ενεργειακό ποσοστό από ΑΠΕ διαφαίνεται ότι έχει οριστικά προσανατολιστεί σε περισσότερο ‘άμεσες’ και ‘κεντροποιημένες’ λύσεις δηλ. στα πυρηνικά. Προγραμματίστηκαν 20 εγκαταστάσεις στην Κίνα και 16 στην Ινδία μόνο για τα επόμενα 12 χρόνια!. Με τον όρο ‘κεντροποιημένες’ εννοώ ότι ένας αντιδραστήρας έχει την απόδοση 1.600 με 2.000 ανεμογεννητριών διαμέτρου 80m.
Βέβαια πολλές από τις λύσεις που συζητούμε τώρα αποτελούν ιδεολογικές επιλογές και μία ιδεολογική διαφωνία δεν επιλύεται με διαβήτη και γνώμονα! Οι ιδεολογικές θέσεις δεν ‘αποδεικνύονται’ όπως τα γεωμετρικά θεωρήματα, αποτελούν επιλογές που εξαρτώνται από την διαίσθηση, την παιδεία, το γνωστικό επίπεδο ακόμη και την αισθητική του κάθ’ ενός από εμάς.
Η φθηνή ενέργεια δεν είναι μύθος! Η ενέργεια ως βασικός ρυθμιστικός μοχλός στην οικονομική και πολιτική ισχύ έχει ιστορία βραχύτερη των 90 ετών. Η αφθονία στην ενέργεια αποτελεί μοναδικό δρόμο προς την κατάργηση τόσο των πολέμων όσο και των λίγων ισχυρών που κρυμμένοι στις σκοτεινές πτυχές της ιστορίας καθορίζουν τις τύχες των λαών κατά το συμφέρον τους.
Σε κάθε περίπτωση αυτό που εξετάζουμε είναι αυτό που υπάρχει και όχι αυτό που θα θέλαμε να υπάρχει. Το μοντέλο ανάπτυξης των νέων πρωταγωνιστών του κόσμου είναι το γνωστό καπιταλιστικό με τις συγκυριακές παραλλαγές του. Οι Κινέζοι με τους όλο και περισσότερους αντιδραστήρες είναι πλέον οι σκληρότεροι καπιταλιστές που γνώρισε ο κόσμος!
Αυτό το κείμενο είναι βέβαια πάρα πολύ μακριά από μια κάπως σφαιρική διερεύνηση του ζητήματος. Υπάρχουν πολλά ζητήματα όπως κόστη υλοποίησης και παραγωγής, επιπτώσεις στην υπερθέρμανση, συγκριτικά στοιχεία και τόσα άλλα που ούτε καν θίχτηκαν. Θα προσπαθήσω να επανέλθω σε επόμενο post το συντομότερο!
Χρήσιμες συνδέσεις
Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας: http://www.rae.gr/
Υπουργείο Ανάπτυξης: http://www.ypan.gr/
Υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών: http://www.mnec.gr/
Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Φωτοβολταϊκών Βιομηχανιών: http://www.epia.org/
Greenpeace: http://www.greenpeace.org/greece/supportus
ΔΕΗ: http://www.dei.gr/
.
