Η διάσωση

(αφιερώνω το κείμενο αυτό στον φίλο μου τον Κώστα Ρ. με τον οποίο αντιδικούμε τόσο έντονα αλλά και τόσο δημιουργικά για την πολιτική και την οικονομία)

Μέσα στην πολύπλευρη λαίλαπα από την οποία διέρχεται η χώρα ίσως αρχίζουν να διαφαίνονται κάποια ελάχιστα φωτεινά σημεία ελπίδας. Την στιγμή αυτή, η γενικευμένη αντίθεση της κοινωνίας στο γκρέμισμα των κοινωνικών θεσμών, στην αδιέξοδη και απάνθρωπη λιτότητα και στο φάσμα της καταλήστευσης της δημόσιας περιουσίας, δίνει ένα ξεκάθαρο σημάδι με κοινωνική και πολιτική σημασία σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Εκφάνσεις και πολύ σημαντικά για να αγνοηθούν, συμπτώματα αυτής της πολύ βαθιάς απόρριψης από την κοινωνία των υποτιθέμενων «μέρων εξυγίανσης» είναι οι συγκεντρώσεις στην Πλατεία Συντάγματος και σε άλλες πλατείες μεγάλων πόλεων καθώς και η αξιοσημείωτη άνοδος των συνολικών ποσοστών της αριστεράς στις προτιμήσεις των πολιτών οι οποίες, με βάση τις τελευταίες μετρήσεις διαφόρων δημοσκόπων, προσεγγίζουν και ίσως ξεπερνούν τα επίπεδα του 20% (ΚΚ, ΣΥΡΙΖΑ, ΔΗ.ΑΡ και Πράσινοι).

Στα παραπάνω πρέπει να προσθέσουμε την διαπίστωση ότι παρόμοιες καταστάσεις με τις Ελληνικές συναντώνται στην Ισλανδία, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Βέλγιο και Ιταλία. Μιλάμε εδώ για περίπου 134 από 329 εκατομμύρια κατοίκων της ευρωζώνης, που σαν ποσοστό βρίσκεται στην τάξη του 40%. Φαίνεται ότι αυτό αρχίζει επί τέλους να γίνεται κατανοητό όχι μόνο στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής πολιτικής ελίτ αλλά και στις οικονομικές ελίτ που δρουν στο παρασκήνιο καθορίζοντας πολλές από τις καίριες πολιτικές αποφάσεις που ούτε να ακούσουν ήθελαν μέχρι πρόσφατα για χαλάρωση των δημοσιονομικών μέτρων ή για ευρωκεντρική θεώρηση της κρίσης χρέους.

Οι πρόσφατες θέσεις του Mohamed El-Erian CEO και CIO της Pimco LLC που μπορείτε να τις διαβάσετε εδώ, αλλά και η εντελώς ασυνήθιστη και καθόλου τυχαία συνέντευξη του Jean-Claude Juncker στην Βελγική La Libre Belgique με τον πρωτάκουστο τίτλο «Η Ευρώπη πρέπει να ξαναδώσει την ελπίδα στους Έλληνες» (στα Ελληνικά υπάρχει εδώ), δείχνουν μια, διστακτική βέβαια, αλλά ξεκάθαρη τάση για αλλαγή του κλίματος. Η ιδέα πως η κρίση χρέους μπορεί να ιδωθεί πλέον μόνο ως συνολικό και Ευρωπαϊκό και καθόλου ως εθνικό πρόβλημα κερδίζει συνεχώς έδαφος ακόμη και στους πλέον αντιδραστικούς κύκλους.

Όμως μια πραγματική ευρωκεντρική θεώρηση της κρίσης χρέους, ελευθερωμένη από το ηλίθιο σύνδρομο της δίψας για τιμωρία των «κακών σπάταλων εθνών», θα εμπεριέχει μια συνολική λύση που θα ισχυροποιήσει την Ευρώπη (διάφορες παραλλαγές ήδη συζητούνται) αλλά θα εξαρτάται από μια βασική προϋπόθεση: την ύπαρξη μιας ισχυρής οικονομικής ατμομηχανής που θα αναλάβει το βάρος αυτής της καθόλου εύκολης προσπάθειας λειτουργώντας ταυτόχρονα ως οικονομική εφεδρεία αλλά και ως σημείο αναφοράς της Ευρωπαϊκής ενότητας.

Οι χώρες που διαθέτουν το συμβολικό αλλά και το δημογραφικό βάρος ώστε να μπορούν να παίξουν αυτόν τον ρόλο θα ήταν η Ισπανία η οποία όμως μαστίζεται από την δική της εσωτερική κρίση, η Ιταλία η οποία έχει τα δικά της βαθιά οικονομικά και πολιτικά προβλήματα, η Γαλλία η οικονομία της οποίας μπορεί να μην έχει τα προβλήματα των υπολοίπων αλλά δεν μπορεί να λειτουργήσει ούτε ως πρότυπο ούτε -πολύ περισσότερο- ως αξιόπιστη εφεδρεία, το Ηνωμένο Βασίλειο το οποίο όμως δεν ανήκει στην Ευρωζώνη, μαστίζεται από θεμελιώδη οικονομικά προβλήματα και από ένα τεράστιο εξωτερικό χρέος που είναι ίσως και επταπλάσιο του ΑΕΠ (πρόκειται για το μεγαλύτερο χρέος σ’ ολόκληρο τον πλανήτη, μια οικονομική ωρολογιακή βόμβα για το σύνολο της Δύσης για την οποία δεν μιλά σχεδόν κανείς).

Η μοναδική χώρα που θα μπορούσε να αναλάβει τον ρόλο του Ευρωπαϊκού πυρήνα όχι με την καταστροφική εθνική έννοια αλλά ως καταλύτης και εγγυητής της Ευρωπαϊκής ενότητας, είναι η Γερμανία. Η Γερμανία είναι σήμερα η μοναδική χώρα που μπορεί να βάλει υποψηφιότητα για τον ρόλο της ατμομηχανής που θα ανασύρει την Ευρώπη από το σημερινό της τέλμα και θα την οδηγήσει ως ενιαίο κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό σχηματισμό, και μάλιστα με πρωταγωνιστικό ρόλο, στον νέο πολυ-πολικό κόσμο που ανατέλλει ταχύτατα.

Η κατεύθυνση και το όνειρο, αν μπορεί κάποιος να τα ονομάσει έτσι, είναι πολύ δελεαστικά. Όμως δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι η Γερμανική οικονομική ισχύς πηγάζει από μια σειρά παράγοντες με πολύ ειδικά χαρακτηριστικά.

Η καθήλωση των μισθών από το 1990 με μηδαμινές αυξήσεις παρά την αυξημένη παραγωγικότητα και την αύξηση του Γερμανικού ΑΕΠ είναι ένας από αυτούς τους παράγοντες. Στην ουσία πρόκειται για αθέμιτο ανταγωνισμό εντός των πλαισίων της Ευρώπης και για καταστρατήγηση βασικών κανόνων της ΕΕ. Τα στελέχη και οι πρωταγωνιστές της Γερμανικής οικονομίας που είναι μαθημένοι να σκέφτονται με έναν συγκεκριμένο εθνοκεντρικό τρόπο θα μπορέσουν -κάνοντας μια ιστορική υπέρβαση- να ξεπεράσουν τους εαυτούς τους;

Ένας άλλος παράγοντας είναι ότι η Γερμανία με θεμιτά και αθέμιτα μέσα (βλέπε πχ σκάνδαλα Siemens σε Ιταλία, Ελλάδα και αλλού) εξασφάλισε αγορές για τις εξαγωγές της εντός της ΕΕ. Περίπου το 67% των Γερμανικών εξαγωγών κατευθύνονται εντός της ΕΕ. Αν οι περιφερειακές χώρες γονατίσουν οικονομικά οπότε αχρηστευτούν ως πελάτες/καταναλωτές δηλ. ως εξαγωγικοί προορισμοί, τότε που θα εξάγει η Γερμανία τα προϊόντα της;

Και τέλος θα πρέπει να συνεκτιμήσουμε ότι οι ΗΠΑ, παλεύοντας με τους δικούς τους οικονομικούς εφιάλτες, δεν μπορούν σήμερα να θεωρηθούν ως σοβαρή αγορά που θα μπορούσε να εισάγει Ευρωπαϊκά προϊόντα. Στην πραγματικότητα ποτέ δεν ήταν τέτοια. Επίσης δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι η εισαγωγική δυναμική της Κίνας περιορίζεται διότι οι άνθρωποι εκεί προσπαθούν να συγκρατήσουν τον πληθωρισμό που αρχίζει να απειλεί την οικονομία τους φτάνοντας σε ύψος 5,5%, αλλά και διότι η τεράστια παραγωγική μηχανή της Κίνας φαίνεται να μπορεί άνετα να καλύψει τις ανάγκες της εσωτερικής της κατανάλωσης σε όλα τα επίπεδα, τόσο από πλευράς ποιότητας όσο και από πλευράς τεχνικής πολυπλοκότητας.

Μέσα σε αυτό το ιδιαίτερα πιεσμένο περιβάλλον μπορεί στ’ αλήθεια η Γερμανία να παίξει το ρόλο τον οποίο περιγράψαμε προηγουμένως; Μπορεί η ατμομηχανή αυτή να σύρει το Ευρωπαϊκό τραίνο και να το διασώσει από την ιστορικού βεληνεκούς υποβάθμιση που το απειλεί; Σίγουρα τα καλύτερα οικονομικά μυαλά της Ευρώπης παλεύουν για να απαντήσουν το παραπάνω ερώτημα εφευρίσκοντας, ο καθ’ ένας από την πλευρά του, προτάσεις και παραλλαγές προτάσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα θετικό αποτέλεσμα. Η τελική και κοινά αποδεκτή λύση δεν φαίνεται ακόμη να υπάρχει και το Ευρωπαϊκό μέλλον παραμένει τρομερά αβέβαιο με όλα τα ενδεχόμενα ανοικτά.

Το διακύβευμα είναι η ποιότητα της ζωής και το μέλλον των εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών αλλά και η παραμονή της Ευρώπης στο προσκήνιο της Ιστορίας ως οικονομικό κέντρο αλλά και ως σημείο αναφοράς μιας μακράς και μεγαλειώδους παράδοσης πολιτισμού.

.