Κάτω τα χέρια από τον Καβάφη, κορόιδα! - (του Νίκου Σαραντάκου)

(το άρθρο είναι από το ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου, sarantakos.wordpress.com)

Σε ένα ελληνοκεντρικό ιστολόγιο έσκασε η είδηση σαν βόμβα: ο Καβάφης, λέει, είχε υπογράψει το 1928 επιστολή υπέρ της “Ένωσης Ελλήνων Φασιστών”, μαζί με άλλους επιφανείς Αλεξανδρινούς. Και, το χειρότερο, το άρθρο συνοδευόταν από ακαταμάχητα τεκμήρια: σκαναρισμένη τη σελίδα από την αθηναϊκή εφημερίδα Σκριπ, όπου φαρδιά-πλατιά εμφανίζεται, ανάμεσα στα άλλα το όνομα του Καβάφη κάτω από το εξής κωμικοτραγικό κείμενο:

Εκδηλώσεις υπέρ του φασισμού
Τηλεγραφήματα και επιστολαι προς τον κ. Υψηλάντη
Εξ Αλεξανδρείας
Προς τον Αρχηγόν της Ενώσεως των Ελλήνων Φασιστών απεστάλη εξ Αλεξανδρείας η κατωτέρω επιστολή:
Έντιμε και ένδοξε Αρχηγέ,

Πλήρεις ευφροσύνης και αγαλλιάσεως διά την υφ᾿ ημών ανάληψιν της αρχηγίας του Φασιστικού αγώνος διαδηλούμεν την απεριόριστον αφοσίωσίν μας εις τα Ιδεώδη του Φασισμού και απεκδεχόμεθα παρ᾿ υμών την πραγμάτωσιν ιερών σκοπών, αναστήλωσιν γοήτρου Ελληνικού ονόματος, αποκατάστασιν ιερών και αιωνίων θεσμών, εκρίζωσιν ψυχοφθόρων και εθνοφθόρων τάσεων μαλλιαρισμού, κομμουνισμού, δημοκρατισμού.
Παρακαλούμεν όπως μας δεχθήτε υπό την αμίαντον σημαίαν σας.

Η φασιστική ομάς
Σωκ. Λαγουδάκης, Βασ. Αθανασόπουλος, Κ. Καβάφης, Γ. Πετρίδης, Σ. Γιαννακάκης, Ν. Καρδάρης, Μ. Ανταίος, Γιάγκος Περίδης.
(Έπονται και άλλαι υπογραφαί)

Την “εκρίζωσιν ψυχοφθόρων και εθνοφθόρων τάσεων μαλλιαρισμού, κομμουνισμού, δημοκρατισμού” ούτε ο Μποστ δεν θα μπορούσε να τη φανταστεί -αλλά το κείμενο όντως γράφτηκε και στάλθηκε στον αρχηγό της “Ενώσεως των Ελλήνων Φασιστών”, τον Θεόδ. Υψηλάντη, ξερόκλαδο της δοξασμένης οικογένειας και αρχηγό του βραχύβιου (νομίζω) φασιστικού κόμματος. Την εποχή εκείνη το Σκριπ πρόβαλλε σκανδαλωδώς τη φασιστική αυτή ομαδούλα -η μοναδική εφημερίδα που το έκανε- όπως άλλωστε πρόβαλλε και το ιταλικό φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι.

Το τρομερό αυτό εύρημα όμως δεν το ξέθαψε ο ελληνοκεντρικός ιστολόγος που λέγαμε, ο οποίος παρεμπιπτόντως είναι σοβαρός και δεν χάφτει εύκολα μύθους έστω και ευχάριστους. Το βρήκε στο καινούργιο βιβλίο του Σαράντου Καργάκου. Διότι, φαίνεται πως είναι ακαταμάχητος πειρασμός για κάθε Έλληνα λόγιο, άμα φτάσει σε ώριμη ηλικία, να γράψει βιβλίο για τον Καβάφη -μπορεί κι εγώ να γράψω σε καμιά εικοσπενταριά χρόνια, πάντως ο Σ. Καργάκος το έγραψε τώρα. Και στο βιβλίο αυτό, ο Σ. Καργάκος αποκαλύπτει την “ερωτοτροπία του Καβάφη με τον φασισμό”.

Να διευκρινίσω ότι το βιβλίο του Καργάκου δεν το έχω δει, μεταφέρω από το ιστολόγιο που λέγαμε. Λοιπόν, ήδη στο οπισθόφυλλο, σημειώνεται (παρόλο που το θέμα είναι αλεξανδριανό, αφαίρεσα τα αλεξαντριανά σκουληκάκια): Ένα παράδειγμα: στην ιδιορρυθμία της προσωπικής του συμπεριφοράς και στην ιδιόρρυθμη ερωτογραφία του, τί νόημα μπορεί να είχε η πολιτική ερωτοτροπία του -στο μέτρο που είναι αληθινή- με τον φασισμό: Ήταν πίστη ή «βίτσιο» παροδικό;

Πιο κάτω ο Καργάκος παραιτείται κι απ’ το φύλλο συκής της επιφύλαξης (στο μέτρο που είναι αληθινή). Αφού μεγαλόψυχα προτρέψει τους αναγνώστες να μη σταθούν στην ερωτοτροπία με τον φασισμό διότι ήταν κάτι το παροδικό που άλλωστε συνέβη σε πολλούς λογίους τον μεσοπόλεμο, ρίχνει κι ένα χεσιματάκι σε προηγούμενους μελετητές του Καβάφη, στον Τσίρκα λογουχάρη ή στον Μαλάνο και συλλήβδην στους αριστερούς και δημοτικιστές μελετητές του.

Αν αγαπάτε κι εσείς τον Καβάφη, θα έχετε σοκαριστεί, και πολύ θα θέλατε να είναι ψέματα αυτή η ιστορία, έλα όμως που το διαβεβαιώνει όχι κάποιος υστερικός μπλογκαδόρος σε κανένα συνωμοσιολογικό ιστολόγιο, αλλά ένας γνωστός συγγραφέας σε βιβλίο -και παραθέτει και ακαταμάχητα ντοκουμέντα!

Ακαταμάχητα; Έτσι κι έτσι. Κοιτάμε προσεχτικά τα ονόματα όσων υπογράφουν. Καταρχάς, προσέχουμε ότι ο Καβάφης συνήθως δεν υπέγραφε απλώς “Κ. Καβάφης” αλλά “Κ.Π.Καβάφης” -βιβλία και βιβλία έχουν γραφτεί γι’ αυτό το μεσαίο Π! Μας μπαίνουν λίγοι ψύλλοι στ’ αυτιά. Μετά, κοιτάμε τα άλλα ονόματα. Δεν το έκανα εγώ, το έκαναν ο Ακίνδυνος και ο zuqzuq που σχολίασαν το θέμα στο buzz πριν ακόμα εγώ το πάρω είδηση. Και είδαν ότι όλοι οι υπογράφοντες είναι Αλεξανδρινοί λόγιοι -κανείς δεν είναι επιχειρηματίας ή εργοστασιάρχης, ας πούμε. Λίγο περίεργο δεν είναι αυτό; Μήπως σας μπήκαν περισσότεροι ψύλλοι στ’ αυτιά;

Έπειτα, το πρώτο όνομα είναι ο Σωκράτης Λαγουδάκης, ο οποίος ήταν αρχαιοπρεπής ιατροφιλόσοφος (είχε μάλιστα γράψει μελέτη, βρήκα αλλού, με τίτλο “Παραγωγή ζωής του αυτού είδους εκ σώματος νεκρού”). Και αυτό βέβαια μάλλον συνηγορεί υπέρ του να υπέγραψε το φασιστικό μανιφέστο αλλά… αλλά, όπως γράφει και το άρθρο στο λινκ πιο πάνω, ήταν επιφανής αντικαβαφικός. Όπως σωστά συμπεραίνει ο Ακίνδυνος στην παραπάνω συζήτηση, είναι απίθανο Λαγουδάκης και Καβάφης να συνυπέγραψαν οτιδήποτε. Οι ψύλλοι δεν χωράνε πια στ’ αυτί, έχουν βγει και κάνουν πρωτάθλημα άλματος στο δωμάτιο. Πολύ περισσότερο, που όποιος ξέρει τον Καβάφη έστω και ελάχιστα, θα δυσκολευτεί πάρα πολύ να τον φανταστεί να συνυπογράφει οτιδήποτε με οποιονδήποτε!

Και κάτι ακόμα: ζούμε σε μικρό κόσμο. Για τον Καβάφη, από το 1928 μέχρι σήμερα, έχουν γραφτεί εκατοντάδες μελέτες, δεκάδες βιβλία (βάρδα μην είναι χιλιάδες οι μελέτες κι εκατοντάδες τα βιβλία!) -αν είχε υπογράψει τέτοια επιστολή, ένας δεν θα το είχε επισημάνει από το 1928 ως τα σήμερα, ογδονταβάλε χρόνια; Ένας αντικαβαφικός, μάλιστα ένας αντικαβαφικός και μαζί αντιφασίστας, σαν τον Κορδάτο ας πούμε. Απίθανο να μην το είχε δει κανείς.

Όμως, καλά όλα αυτά τα λογικά επιχειρήματα, αλλά ο άλλος έχει τη φωτογραφία της υπογραφής Καβάφη -πώς το προσπερνάς αυτό; Μπορεί εσύ να είσαι βέβαιος “διά της λογικής” ότι η επιστολή είναι φάρσα ή προβοκάτσια, πώς να το αποδείξεις; Κι έπειτα, σκεφτόμαστε, ο Σ. Καργάκος είναι δυνατόν να μην έχει σκαλίσει βαθύτερα το θέμα; Πώς γράφει κρατώντας τόσο λίγες επιφυλάξεις κάτι τόσο βαρύ;

Άρα; Άρα, για να βγάλουμε τη ρετσινιά οριστικά από τον Καβάφη, κάνουμε κάτι πολύ απλό. Πηγαίνουμε και βρίσκουμε την εφημερίδα της Αλεξάνδρειας, του Απριλίου-Μαΐου 1928. Αν βρούμε διάψευση, τελείωσε. Αν δεν βρούμε, τα πράγματα σφίγγουν λίγο και θα πρέπει να αρχίσουμε να ψάχνουμε αν είχε καναν ξάδερφο που να τον λέγαν Κωνσταντίνο ή Κρίτωνα ή Καλλίμαχο ή Κρατύλο ή κάτι άλλο τέλος πάντων από κάπα.

Σήμερα, χάρη στην τεχνολογία, η πρώτη έρευνα είναι πολύ εύκολη, αφού η Βιβλιοθήκη της Βουλής πέρασε στο Διαδίκτυο πολλά από τα σώματα των εφημερίδων της. Κι επειδή ο Θεός αγαπάει και τον Νικοκύρη, παρόλο που λείπουν πολλές χρονιές από το σώμα της αλεξαντριανής εφημερίδας το 1928 υπάρχει. Η εφημερίδα λέγεται Ταχυδρόμος αλλά κάποια φύλλα τιτλοφορούνταν Ομόνοια, ίσως τα δευτεριάτικα, δεν το πολυδιερεύνησα. Ψάχνουμε λοιπόν, και πριν κλείσουμε βδομάδα στα φύλλα που αναζητούμε… το βρίσκουμε!

Στο φύλλο του Ταχυδρόμου της Τρίτης 1.5.1928, στη σελ. 2 διαβάζουμε:

ΚΑΚΟΣ ΑΣΤΕΪΣΜΟΣ

Κατάπληκτοι εμείναμεν αναγνώσαντες εις το “Σκριπ” και εις την στήλην των εκδηλώσεων υπέρ του Φασισμού και την ακόλουθον εκδήλωσιν, διαβιβασθείσαν εξ Αλεξανδρείας προς τον Αρχηγόν της Ενώσεως των Ελλήνων Φασιστών κ. Θεόδωρον Υψηλάντην:

Ιδού η επιστολή δι’ ης διηρμηνεύθη η συμμετοχή εις την “Ένωσιν” των Ελλήνων Φασιστών της Αλεξανδρείας:

[Παραθέτει το κείμενο της επιστολής -δεν το επαναλαμβάνω, υπάρχουν και αναγνώστες με ευαίσθητο στομάχι]

Ο τελευταίος εκ των υπογραφομένων είναι ο συνεργάτης μας “Σκαραβαίος”, ο οποίος μάς διεβεβαίωσεν ότι ούτε υπέγραψεν, ούτε έλαβε γνώσιν τοιαύτης επιστολής. Και επειδή δεν είναι δυνατόν να υποπτεύσωμεν ότι πρόκειται περί πλαστουργηθείσης εις το γραφείο του “Σκριπ” επιστολής, αφού τα ονόματα των υπογραφόντων εκτός δύο ή τριών δεν είναι γνωστά εις τας Αθήνας, κλίνομεν να παραδεχθώμεν ότι η επιστολή εστάλη παρά τινός λογίου ή φίλου των γραμμάτων, επιθυμούντος να αστεϊσθεί με τους ενταύθα φίλους του και να σκώψει εν ταυτώ και την προσπάθειαν του κ. Υψηλάντου, φιλοδοξήσαντος να καταρτίσει τον Ιερόν Λόχον των Ελλήνων Φασιστών.

Θαρρώ πως δεν έχουμε χρεία από άλλες αποδείξεις. Πριν από 80 χρόνια κάποιος διάολος, φαρσέρ αλεξαντριανός, μάλλον νεαρός θα ήταν, έπιασε κι έστειλε το χαλκευμένο γράμμα στον αρχιφασίστα, αυτός όλο καμάρι το δημοσίεψε και 80 χρόνια μετά ένας επιφανής συγγραφέας πιάνεται κορόιδο και το βάζει στο βιβλίο του και μάλιστα ερμηνεύει και την… ερωτοτροπία του Καβάφη με τον φασισμό. Δεν είναι να χτυπιέσαι κάτω από τα γέλια;

Είναι.

Αλλά όχι πολύ. Γιατί μετά σκέφτεσαι, και σου προκαλεί θλίψη πώς μπορεί να πέσει τόσο έξω κάποιος που γράφει βιβλίο όχι για γραμματική, όχι για αλεξία, αφασία και αλαλία της νεολαίας, όχι για γενική ιστορία της λογοτεχνίας, αλλά ειδικά για τον Καβάφη -και που βρίζει τους προηγούμενους μελετητές ότι δεν τον κατάλαβαν! Διότι, ξαναλέω, πέντε ποιήματα του Καβάφη να έχεις διαβάσει, κι ας μην ξέρεις τίποτε από τη ζωή του, καταλαβαίνεις πως δεν ήταν άνθρωπος να υπογράφει μανιφέστα και δηλώσεις προσχώρησης -ούτε φασιστικές ούτε κομμουνιστικές ούτε βενιζελικές ούτε τίποτα. Αν τώρα έχεις διαβάσει και μια βιογραφία του Καβάφη, ξέρεις ότι στα πολιτικά δεν εκδηλωνόταν αλλά και είχε μεγάλη συμπάθεια για τον δημοτικισμό -οπότε λίγο δύσκολο να υπόγραφε μανιφέστα κατά του μαλλιαρισμού! Ύστερα, κάνεις την έρευνα που έκανε ο Ακίνδυνος (μέσα σε μισή ώρα) και βρίσκεις ότι ο Λαγουδάκης ήταν αντικαβαφικός (αφήνω που αν γράφεις βιβλίο για τον Καβάφη αυτό πρέπει ήδη να το ξέρεις!) άρα, λέει η λογική, αποκλείεται να υπέγραφε μαζί του ο Καβάφης. Και τέλος, το στοιχειώδες, πας στη Βιβλιοθήκη της Βουλής, στο παλιό Καπνεργοστάσιο, στη Λένορμαν, παίρνεις το μικροφίλμ, ζητάς από τον ευγενέστατο υπάλληλο να στο περάσει στη συσκευή (δεν είναι πολύ εύκολο αν δεν ξέρεις) και σε μισή ώρα μέσα έχεις φυλλομετρήσει τα φύλλα μίας εβδομάδας και έχεις βρει τη διάψευση. Οπότε σβήνεις ό,τι έχεις γράψει και γλιτώνεις το ρεζίλεμα. Δεν είναι πολύ δύσκολο.

Εκτός, βέβαια, αν σε βολεύει να βγάλεις φασίστα τον Καβάφη (και να τον αθωώνεις μεγαλόψυχα μετά λέγοντας ότι το πάθαν κι άλλοι). Τότε, ναι, τότε καταπίνεις αμάσητη την ογδοντάχρονη φάρσα κι αγνοείς όλα τα σήματα κινδύνου. Αυτό παθαίνουν άλλωστε πολλοί από εκείνους που πιστεύουν τις λερναίες μπαρούφες: θέλουν να τις πιστέψουν, οπότε μόλις τους έρθει στο ηλεγραμματοκιβώτιό τους η ηλεπαπάρα την προωθούν δεξιά κι αριστερά.

Λυπάμαι που ένας γερός φιλόλογος, πρώην αριστερός, συντοπίτης μου κατά κάποιο τρόπο, έπαθε τέτοιο ρεζιλίκι και πιάστηκε κορόιδο. Αλλά όχι και να βγάλει τον Καβάφη φασίστα!

Και επειδή υπάρχει πάντα ο φόβος η δημοσίευση στο ιστολόγιο του Κρατύλου να αναδημοσιευτεί, παρά τη διάψευση, από διάφορα άλλα ελληνοκεντρικά ιστολόγια που παβλοφικά ανακυκλώνουν ο ένας τα ψέματα του αλλουνού, επαναλαμβάνω: Κάτω τα χέρια από τον Καβάφη, κορόιδα!

.